1. Numidia prōvincia futūrō cōnsulī L. Calpurniō Bēstiae sortibus obvēnit[= ēvēnit], quī exercitum in Āfricam ductūrus erat.
2. Iugurtha fīlium et duōs familiārēs [= amīcōs] Rōmam mīsit; quī cum Rōmam adventārent [< advenīre], ā senātū ex Italiā dēcēdere iussī īnfectīs [= nōn perfectīs] rēbus revertērunt.
3. Calpurnius initiō ācriter bellum gessit, sed pecūniā Iugurthae corruptus bellum trahere coepit et pācem cum eō fēcit flāgitiōsam [= turpem].
4. Pecūniā dandā Iugurtha Scaurum, quī anteā eum impugnāverat [= oppugnāverat], sibi administrum [= ministrum] assūmpsit [= sūmpsit].
5. L. Cassius praetor Iugurtham, datā fidē pūblicā, Rōmam dūxit, ut indicium faceret [= indicāret] dē Rōmānīs noxiīs.
6. Sed Iugurtha C. Baebiō tribūnō plēbis permagnā [= māximā] mercēde persuāsit, ut sē tacēre iubēret, nē dēlicta Rōmānōrum nōbilium patefierent [= aperīrentur].
7. Ita ob impudentiam [< impudēns] Baebiī populus lūdibriō habitus est, Bēstiae et Scaurō animī augēscēbant [= crēscēbant].
8. Cum Massīva rēgnum Numidiae peteret, Iugurtha per Bomilcarem īnsidiātōrēs [< īnsidiārī] parāvit, quī eum interficerent.
9. Iī, tālis negōtiī artificēs [< ars], itinera et ēgressūs [< ēgredī] eius, loca ac tempora, explōrāvērunt, sed ūnus ex iīs incōnsultē [= temere] eum aggressus est.
10. Massīvam necāvit, sed ipse dēprehēnsus cum indicium fēcisset, Bomilcar reus factus est [= accūsātus est].
11. Iugurtha vērō Bomilcarem clam in Numidiam dīmittit, ipse Rōmā ēgressus 'Ō, urbem vēnālem' inquit 'et mātūrē [= mox] peritūram, sī ēmptōrem [< emere] invēnerit!'
12. Q. Caecilius Metellus duōbus proeliīs Iugurtham fūdit; tum rēx dēditiōnem meditābātur [= cōgitābat], sed animum mūtāvit.
13. Rūrsus ā Metellō fugātus, Iugurtha per loca aspera [= difficilia] pervēnit ad Gaetūlōs, quōs contrā Rōmānōs armāvit.
14. Rōmae cōnsul creātus est C. Marius, quī homō novus erat, id est homō quī prīmus ē gente ignōbilī summum magistrātum obtinet.
15. Is ōrātiōnem ad populum habuit dē ignāviā [<> fortitūdine] et socordiā [= inertiā] eōrum quī fortia facta māiōrum memorandō clāriōrēs sē putant.
16. 'Meamet [= mea ipsīus] facta' inquit 'mihi dīcere licet. Nunc vidēte quam inīquī [= iniūstī] sint: quod ex aliēnā virtūte sibi arrogant [= postulant], id mihi ex meā nōn concēdunt, quia imāginēs nōn habeō.'